Hoeveel invloed heeft brood op het milieu?
Per persoon eten we in Nederland zo’n 40 – 50 kg brood per jaar. Gemiddeld vier sneden brood per dag (126 gram volgens de Voedselconsumptiepeiling 2012-2016). Volgens de voedingsaanbevelingen zouden we zelfs nog meer brood mogen eten. Maar in hoeverre is het telen van dat graan en het bakken van al dat brood belastend voor ons milieu? Dat leggen we je graag uit!
Wat is een carbon footprint?
De productie van voedingsmiddelen vergt land, water, energie, (kunst)mest, diergeneesmiddelen en gewasbeschermingsmiddelen. Of het nu gaat om vlees, brood, groente, fruit of vis. Daarbij worden broeikasgassen, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen naar het milieu uitgestoten. Naast de agrarische productiefase zorgen ook de bewerking, het verpakken, het transport en de distributie van producten voor belasting van het milieu.
Alle voedselproductiesectoren hebben dus een milieu impact. Alleen de mate waarin verschilt per product. Een belangrijke milieubelasting is de uitstoot van broeikasgassen. Er zijn verschillende broeikasgassen, waarvan methaan en CO2 de bekendste zijn.
Voor een vergelijking worden alle broeikasgassen teruggerekend naar CO2 equivalenten. De ‘carbon foot print’ of CO2-voetafdruk. Het is dus een methode om de milieu-impact van voedsel uit te drukken.
Wat doen broeikasgassen?
In de dampkring rondom de aarde bevinden zich gassen, die allemaal de warmte van zonnestraling vasthouden. Sommige gassen doen dat veel sterker dan andere. Door de gassen kan zonnestraling de dampkring nog wel binnenkomen, maar kan de warmte de dampkring moeilijker verlaten. Daardoor ontstaat in de atmosfeer een deken van warmte en dat kan bijdragen aan de opwarming van de aarde.
Vergelijking milieu-impact van brood met andere producten
De tabel hieronder laat zien dat granen en brood een heel lage carbon footprint hebben in vergelijking met bijvoorbeeld vlees, kaas en melk. De CO2 uitstoot van bijvoorbeeld een kilo vlees is maar liefst 50x hoger dan die van een kilo brood.
Gemiddelde broeikasgasemissies (kg CO2 eq/kg product) van verschillende voedingsmiddelen in de Nederlandse voeding. Bron: RIVM, 2020.
Gewoonlijk worden kilo’s met kilo’s vergeleken. Toch is dit niet altijd de beste manier aangezien 1 kg van een product een hogere/lagere calorische waarde kan hebben dan een ander product. Hieronder daarom ook een vergelijking op basis van de calorische waarde. Ook dan zie je dat granen en brood heel laag scoren ten opzichte van andere productcategorieën.
Tenslotte kun je ook een vergelijking maken per maaltijd. Hier zie je dat ontbijt en lunch relatief laag scoren en dat de zetmeelcomponenten, waaronder dus brood, bij ontbijt en lunch maar beperkt bijdragen aan de broeikasgasemissie, ondanks het feit dat deze een groot deel van het ontbijt of lunch vormen.
Van graankorrel tot brood; milieu-impact
Onderstaande figuur zoomt in op de productieketen van graankorrel tot brood, en de broeikasgassen die in dat traject vrijkomen (berekend in CO2 equivalenten per 800 gram brood). Wat opvalt is dat vooral bemesting veel broeikasgassen geeft en dus een grote impact heeft op de carbon footprint van brood. Ook de verwerking van ingrediënten in de bakkerij en het bakken van brood hebben een impact.
Terugdringen carbon footprint van brood
Om de carbon footprint van brood naar beneden te brengen zou dus in eerste instantie gekeken moeten worden naar het gebruik van meststoffen. Gelukkig worden kunstmeststoffen al steeds efficiënter ingezet. Zo kan een agrarisch ondernemer door bodemonderzoek, het bekijken van het blad van gewassen en de inzet van drones steeds nauwkeuriger bepalen welk deel van zijn akker een tekort heeft aan stikstof en zal hij enkel op die plekken kunstmest verspreiden.
Verspilling tegengaan
Consumenten willen dat brood vers is. Daarom zorgen bakkers en supermarkten dat er altijd - de hele dag door - vers brood in de schappen ligt. Dat betekent dat er vaak aan het eind van de dag brood over is dat niet meer verkocht kan worden. Het gaat hierbij om zo’n 10% van de productie. Gelukkig krijgt het overgrote deel van dit overgebleven brood een tweede bestemming! Een groot deel van het brood wordt verwerkt tot veevoer. Daarmee heeft dit brood ook calorisch een nuttige bestemming. Een klein deel wordt verwerkt tot paneermeel of croutons. Daarnaast ontpoppen zich trendy initiatieven om oud brood nieuw leven in te blazen. Zo is er een broodoutlet waar ze broodpudding, tosti’s en andere producten van oud brood maken en verkopen én wordt er zelfs bier gebrouwen van oud brood.
Kortom: brood is niet alleen lekker en gezond, maar zeker ook een duurzaam product in onze voedselketen.
Heb je thuis brood over? Bekijk dan onze handige bewaartips en recepten voor oud brood!