De rol die brood door de eeuwen heen speelt

 

Brood is niet uit ons bestaan weg te denken. We leven er al eeuwen mee. Voor velen van ons is een dag zonder brood ondenkbaar. En dat was vroeger al zo.

Circa 123 jaar voor Christus

Brood en spelen, de uitgekiende combinatie
Eten en amusement, daar maak je de mensen blij mee. Dat hadden ze in het
Romeinse rijk allang door. Als keizer had je maar één wens: zo lang mogelijk op de troon zitten. Dat bereikte je door het volk een beetje rustig en tevreden te houden. Geen makkelijke taak, in het rumoerige Rome waar een volksopstand makkelijk ontstond. Dus wat doe je dan? Dan deel je graan uit aan de Romeinen, zodat ze lekker hun eigen broden kunnen bakken. En je organiseert gratis gladiatorengevechten. Voor zulk entertainment heb je een goede bodem in je maag nodig. Heel slim dus dat er aan brood werd gedacht.

1657

Het melkmeisje van Johannes Vermeer, en haar brood!
Wat had Johannes Vermeer met brood? Vermoedelijk veel. Op zijn schilderij ‘Het melkmeisje’, een van zijn beroemdste werken, zien we een flinke schaal met brood afgebeeld. Voor Vermeer geen overdadige stillevens met fazanten, kazen en wijn. Gewoon een meisje, een kannetje melk en brood. Dat maakte nog eens indruk. Niet alleen toen, nu nog steeds. Tijdens zijn leven werden liefhebbers van zijn werk geregeld doorgestuurd naar de bakker. Daar had de kunstenaar zijn werken in bewaring gegeven, in ruil voor, jawel: brood. Nadat Vermeer onverwacht overleed, gaf zijn vrouw Catherina twee schilderijen aan de bakker om de openstaande rekening te kunnen betalen. Een beetje cru als je bedenkt dat aan het begin van de vorige eeuw een bedrag van 340.000 euro voor het melkmeisje van Vermeer werd gevraagd. Daar koop je heel wat broden voor.

1789

Dan eet je toch gewoon een brioche?
Stel je voor: je werkt hard, betaalt je krom aan belasting en spendeert de helft van je loon aan het kopen van een brood. De helft! Tegelijkertijd zie je dat de koning en zijn vrouw het er goed van nemen in de vele paleizen die ze bezitten. Koningin Marie Antoinette zag het probleem niet zo en het interesseerde haar ook niet. “Heeft het volk geen brood? Dan eet men toch brioche!”, schijnt ze gezegd te hebben. (Een brioche is een soort cake gemaakt van meel, boter en eieren.) Met deze woorden ontketende ze een ware revolutie: de Franse revolutie, waarbij op 14 juli 1789 de Bastille in Parijs werd bestormd. Toevallig genoeg was dat net op het moment dat de graanprijzen weer een beetje daalden, nadat er enorme hongersnood had geheerst. Met een boterham op heb je nou eenmaal meer energie om een Bastille te bestormen dan met een lege maag.

1850

Roggebrood met reuzel
Een trommeltje met brood voor de lunch? Dat gold niet voor onze voorouders. Althans, niet als zij behoorden tot de arbeiders. Een witte boterham met kaas was voor de rijken. De middenklassers hadden de luxe van een boterham met een likje boter, soms wat suiker, stroop of spek. De arbeiders moesten het doen met roggebrood met daarop –vandaag de dag zal je daarvan gruwen- reuzel of koude aardappelen. Een ongeschoolde arbeider moest drie uur werken voor een stuk brood. Niet zo gek dat de meesten ’s ochtends zonder ontbijt op naar hun werk gingen. Waarom sommigen dat vandaag de dag nog steeds doen is een groot raadsel…

1944

Onverteerbaar regeringsbrood
Ooit houtzaagsel in je brood aangetroffen? Het is alleen degenen die ooit regeringsbrood moesten eten overkomen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren grondstoffen schaars, daarom moest het brood op rantsoen gemaakt worden. Nederlandse bakkers werden door de overheid verplicht om broden te bakken met  aardappelmeel, roggemeel of peulvruchtenmeel. De broden werden zo minder luchtig, anders van kleur en smaakten zurig. Tijdens de hongerwinter was de kwaliteit zo slecht dat er zelfs houtzaagsel in werd verwerkt. In februari 1945 regelde het internationale Rode Kuis dat er Zweeds wittebrood kwam. Deze broden werden gewoon in Nederland gebakken, alleen het meel kwam met speciaal transport per schip uit Zweden. Een bammetje Zweeds wittebrood met daarbij wat margarine: dat moet een ultieme smaaksensatie geweest zijn na het niet te verteren regeringsbrood.

1960

Nog meer smaken
Met de komst van de gastarbeiders in Nederland kwamen we in contact met allerlei verschillende soorten brood. Het platbrood, het stokbrood, de bagel, het kaiserbroodje. Er wordt met brood ontbeten, geluncht, geborreld en brood kan ook prima als voorafje. Denk maar aan de ciabatta, ooit bedacht in de Italiaanse streek Como waar het gemaakt werd van restdeeg. Dit brood is heerlijk luchtig is en heeft een knapperige korst. Daardoor is het gegrild en met een beetje olijfolie, belegd met zachte kaas of verse groente of dipsausjes, tapenades en pesto een brood om lekker lang mee te tafelen met familie of vrienden. Precies waar ze in Italië zo goed in zijn. La dolce ciabatta!

Nu

Keuze te over
Desembrood, speltbrood, glutenvrij-brood, en nog zoveel andere soorten en variaties dat het er gewoonweg teveel zijn om op te noemen. De creativiteit van onze bakkers lijkt nog lang niet uitgeblust en iedereen kan dan ook wel iets van zijn of haar gading vinden in het ruime assortiment aan broden. Of misschien ga je liever zelf aan de slag met de vele graan- en bloemsoorten die Europa te bieden heeft? Laat het vooral smaken!