Coeliakie

Coeliakie (spreek uit 'seu-lia-kie') is een auto-immuunziekte waarbij iemand overgevoelig reageert op gluten. Gluten is een eiwit dat zit in tarwe (inclusief spelt en khorasantarwe), rogge en gerst. Gluten maakt het mogelijk een luchtig brood te bakken. Gluten zorgen namelijk voor een elastisch deeg dat het kooldioxidegas wat tijdens het rijzen wordt gevormd beter vasthoudt.

Bij coeliakie irriteren en beschadigen de gluten het slijmvlies van de dunne darm. De darm kan de voedingsstoffen daardoor niet goed opnemen. Vaak leidt dit tot diarree of juist verstopping. Op den duur ontstaat er een tekort aan voedingsstoffen, bloedarmoede en botontkalking. Coeliakie komt zowel bij kinderen als bij volwassenen voor. Hoe eerder het wordt ontdekt, hoe beter de darm kan herstellen. Levenslang glutenvrij eten blijft echter noodzakelijk. Elk spoortje van gluten kan de dunne darm namelijk opnieuw beschadigen.

Glutenvrij eten

Mensen met coeliakie kunnen uitsluitend glutenvrije producten eten. Sommige producten zijn van nature glutenvrij. Aan andere zijn bij de productie geen glutenbevattende ingrediënten toegevoegd. En weer andere moeten speciaal worden gekocht of bereid.

Glutenvrij brood wordt gemaakt van gewassen die van nature glutenvrij zijn zoals:

• amarant
• boekweit
• cassave
• gierst
• haver
• maïs (ook maïzena en polenta)
• quinoa
• sorghum
• teff en tapioca/maniok

Ook (gemodificeerd) zetmeel van deze gewassen is glutenvrij. Een risico bij deze producten is dat ze op het land, bij transport, opslag of in de molen, in aanraking komen met gluten. Vooral in haver en boekweit zitten vaak ook sporen van gluten. Gebruik daarom bij voorkeur glutenvrije producten met op het etiket de claim 'glutenvrij' en/of het glutenvrij symbool  (doorgestreepte aar). 

Haver

Haver is van nature glutenvrij. Tijdens de teelt, de oogst, het transport, de opslag en bij de verwerking, komt haver echter vaak in aanraking met tarwe, gerst en rogge waardoor het besmet wordt met gluten. Daarom past alleen gecertificeerd glutenvrije haver in een glutenvrij dieet. Op de verpakking van deze haver staat het 'glutenvrij' logo. 

Het Voedingscentrum geeft een glutenvrije merkartikelenlijst uit (geprint en digitaal). Deze lijst kunt u hier bestellen. Op www.livaad.nl vindt u informatie over producten op basis van het etiket. Realiseer u wel dat fabrikanten regelmatig hun producten wijzigen. Kijk daarom ook altijd zelf naar het etiket. U kunt natuurlijk ook uw eigen diëtist of de diëtist van de Nederlandse Coeliakie Vereniging raadplegen.

Is coeliakie hetzelfde als tarwe-allergie?

Nee, soms wordt ten onrechte gedacht dat een tarwe-allergie hetzelfde is als coeliakie. In beide gevallen is er sprake van een afweerreactie tegen een specifiek soort eiwit uit de voeding. In het geval van coeliakie is dit het eiwit `gluten'. Gluten zit in tarwe (inclusief khorasantarwe en spelt), maar ook in andere graansoorten zoals rogge, gerst en de meeste haver.

Bij een tarwe-allergie reageert het lichaam op een ander eiwit dat alleen aanwezig is in tarwe of in granen die familie zijn van tarwe (spelt en khorasantarwe). Khorasantarwe lijkt minder allergeen dan tarwe bij tarwe-allergie. Wetenschappelijk bewijs hiervoor is er echter niet. Mensen met een tarwe-allergie kunnen wel andere graansoorten (rogge, gerst en haver zonder verontreiniging met tarwe) gebruiken. Zij hebben dus een ruimere voedselkeuze dan iemand met coeliakie.

Ook is het soort afweerreactie en het klachtenpatroon bij tarwe-allergie anders. Er is geen sprake van beschadiging van de dunne darmwand, maar een directe reactie van het afweersysteem waardoor benauwdheid, diarree, braken, buikpijn en huiduitslag kunnen ontstaan. In zeer ernstige gevallen kunnen mensen in shock raken en zelfs overlijden als gevolg van inname van (een spoortje) tarwe. Voor meer informatie over coeliakie, klik op een van onderstaande links:

Nederlandse coeliakie vereniging 

Alles weten over coeliakie

Speltbrood en voedselovergevoeligheid

Spelt wordt ook wel oerspelt genoemd (Triticum spelta). Het is familie van, de huidige broodtarwe (Triticum aestivum). De meeste speltrassen die tegenwoordig gebruikt worden voor speltbrood zijn een kruising tussen deze Triticum spelta en Triticum aestivum.

Er wordt wel beweerd dat spelt geschikt is voor mensen met coeliakie. Dit is onjuist want spelt bevat evenals tarwe gluten. Omdat spelt familie is van de tarwe verdragen mensen met een tarwe-allergie ook geen spelt.